Prezentację książki Wallersteina "Utopistyka. Alternatywy historyczne dla XXI wieku" wypada rozpocząć od wyjaśnienia zagadkowego sformułowania w tytule: utopistyka (utopistics). Najpierw dokonać musimy rozróżnienia na dwa pojęcia: utopia i eutopia. Oba są zbliżone w swym znaczeniu i etymologii. Pojęcie "utopia" pochodzi od gr. outopos oznacza nie-miejsce, miejsce nieistniejące, pojęcie eutopia oznacza dobre miejsce i pochodzi od greckiego eutopos. Wprowadzony przez Wallersteina termin "utopistyka" wydaje się bliższy drugiemu z przedstawionych pojęć, akcentując, iż ma na myśli rozwiązania alternatywne ale realistyczne.

Wallerstein jest krytyczny wobec projektów utopijnych, zdaje się jednak nie wątpić, iż warto myśleć o eutopii, czyli o projektach realnych, lepszych, niż istniejący świat. Określa on utopistykę, jako analizę alternatyw, które stoją przed danymi, historycznie istniejącymi systemami historycznymi. Ma to być, jego zdaniem, próba rzetelnej oceny tego, co może ulec zmianie, próba znalezienia przestrzeni otwartych możliwości. (...)

Siłą narzucony ideologiczny monopol, propagowany poprzez szkoły, partie polityczne, sądownictwo, religię, serwisy informacyjne, tradycyjną rodzinę itd., staje się codzienną represją.

Cykl „Teorie oporu” stanowi krytykę dominujących sposobów myślenia na temat społecznych realiów. Utrwalany podział społeczeństwa na mniejszość, która w swoim interesie nadaje sens światu oraz milczącą resztę, w rzeczywistości nie musi mieć miejsca.

Istnieje międzynarodowy ruch, którego idee nie odzwierciedlają interesów prywatnych bądź publicznych instytucji, lecz potrzeby niedopuszczonych do głosu. Koncepcje autorów prezentowanych w tej serii, nawiązują do tego ruchu społecznego i są z nim ściśle związane. Ich prace są dowodem, że realna krytyka jest niezależna od instytucji dominacji, a jej odniesieniem pozostaje społeczny opór.

"Prawdziwe współczucie to coś więcej niż rzucenie żebrakowi monety. To zrozumienie, że struktura, która produkuje żebraków, wymaga przebudowy".
Martin Luther King Jr.

Niemal wszyscy są za sprawiedliwością. Problem polega jednak na tym, że istnieją różne definicje tego terminu. Chcemy sprawiedliwych dochodów i warunków, pytanie jednak brzmi: jakim sensie "sprawiedliwych"?

Istniejące opcje wynagradzania za działalność gospodarczą można ująć w cztery dystrybutywne normy:

Norma 1: wynagrodzenie według wkładu kapitału materialnego i ludzkiego danej osoby.

Norma 2: wynagrodzenie według osobistego wkładu danej osoby.

Norma 3: wynagrodzenie według wysiłku danej osoby lub osobistego poświęcenia.

Norma 4: wynagrodzenie według potrzeb danej osoby.